2024/60: Yıl Sonu Dağıtılmış Kar Payı Sayılan/Sayılabilecek Olan Ve Diğer Tüm Adat İşlemlerinin Yapılması Gerekmektedir.

SİRKÜLER (2024)

Özet:

2024 yılı/hesap dönemine ilişkin olarak özellikle “ilişkili kişi” ile yapılan hesap ve işlemlerde adatlandırma işlemlerinin tamamlanması gerekmektedir. Bu nedenle, ileride önemli bir eleştiri ile karşılaşmamak adına hatırlatma olarak ilettiğimiz bu Sirkülerlere istinaden gerekli hesaplama işlemlerinizi tamamlamanız gerektiğini iletmek isteriz.

İçerik:                                       

Yılın sonuna geldiğimiz bu günlerde mükelleflerin 2024 yılına ilişkin adat çalışmalarını tamamlayarak 7 gün içinde fatura düzenlemeleri gerektiği açıktır. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 231. maddesinin 5 numaralı bendinde faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenleneceği, bu süre içerisinde düzenlenmemiş olan faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı hükme bağlanmıştır.

Yıllık adat çalışması yapılıp daha önceki geçici vergilendirme dönemlerine ilişkin adat tutarlarını mahsup ederek veya daha önceki geçici vergilendirme dönemlerinde tahakkuk yapanlar tahakkukları iptal ederek yıllık kayıtlarını ve duruma göre KDV tahakkuklarını atmaları gerekmektedir. Aksi durumda ağır bir tarhiyat sonucu ortaya çıkabilmektedir. 

• Yapılan hesaplamalarda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı kuralına karşılık karşı taraf işlemlerinin “örtülü sermaye” hükümleri açısından da incelenmesi gerektiğini hatırlatmak isteriz.

• Yine, TTK hükümlerine göre faize faizin, yani “bileşik faizin” yasak olduğunu, daha önce yapılan adatlandırma işlemleri sonucunda tahakkuk eden faizlerin çoğunlukla tarafların serbest iradeleri ile ortaya çıkmadığı ve bir vergi müessesesinin yaptırımı sonucu doğduğundan ve bu tutarın bir vergisel yaptırıma bağlandığından mükerrer hesaplama açısından özel olarak değerlendirilmeleri gerektiği, bu kapsamda taraflarca birbirlerine verilmiş bir ödünç tutarının olmadığını ifade etmek isteriz.

Adat çalışmalarında mükelleflerin bünyesinde “İç Emsal“ varsa onun dikkate alınması temel kuralı bulunmaktadır. Yani, temel olarak yapılan işlemin bir emsal işleme dayandırılması aranmaktadır.

Emsallere uygunluk ilkesi, ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin, aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olmasını ifade etmektedir. Emsallere uygun fiyat veya bedel, aralarında ilişkili kişi tanımına uygun herhangi bir ilişki olmayan kişilerin tamamen işlemin gerçekleştiği andaki koşullar altında oluşturduğu piyasa ya da pazar fiyatı olarak da adlandırılan tutardır.

• Bu fiyat veya bedel, işlem anında hiçbir etki olmaksızın objektif olarak belirlenen en uygun tutar olup, ilişkili kişilerle yapılan işlemlerde uygulanan fiyat veya bedelin bu tutar olması gerekmektedir.

• Aralarında ilişki bulunmayan gerçek kişi veya kurumlar arasındaki işlemlerde fiyat, piyasa koşullarına göre belirlendiğinden, ilişkili kişiler arasındaki işlemlerde de aynı koşullar geçerli olmalıdır.

• Dolayısıyla, taraflar arasındaki ilişkinin mal veya hizmet fiyatlandırmasına herhangi bir etkisi bulunmamalıdır.

• İlişkili kişiler arasındaki mal veya hizmet alım ya da satım işlemlerinde uygulanan fiyat veya bedelin piyasa fiyatını yansıtmaması durumunda, ilişkili kişiler arasındaki işlemlerde uygulanan bu fiyat veya bedelin emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edildiği kabul edilecektir.

Emsallere uygun fiyat veya bedele ulaşmak için öncelikle iç emsal kullanılacak, bu şekilde kullanılacak fiyat veya bedelin bulunmaması ya da güvenilir olmaması halinde dış emsal karşılaştırmada esas alınacaktır. Bu ilkenin uygulanabilmesi, ilişkili kişiler arasındaki işlemlerle ilişkisiz kişiler arasındaki işlemlerin karşılaştırılabilir olmasına dayanmaktadır.

Buna göre, uygulanabilir/karşılaştırılabilir bir “İç emsal” yoksa “dış emsal” olarak güncel yargı kararlarına göre “TCMB Reeskont Faiz Oranı”, Vergi Denetim Kurulu Danışma Komisyonu Kararına göre ise “TCMB ortalama ticari kredi faiz oranı” alınmaktadır. Buna karşın, uygulamada genelde “TCMB Kısa Vadeli Faiz Oranları”nın dış emsal olarak dikkate alındığı bilinmektedir.

20.12.2021 tarihli ve 2021/DK-1/1 sayılı Vergi Denetim Kurulu Danışma Komisyonu kararına göre “Transfer fiyatlandırması incelemelerinde mükellefin ortaklarına veya ilişkili kişilerine para kullandırdığı durumlarda iç emsal yok ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilan edilen bankalarca açılan ticari kredilere uygulanan ağırlıklı ortalama faiz oranının, kullandırılan döviz cinsinin mezkûr ilanda yer almaması halinde ise bankalardan alınan faiz oranı bilgilerinin dış emsal olarak dikkate alınması gerekir.” Şeklinde bir görüşü bulunmaktadır.

Bu karar, Rapor Değerlendirme Komisyonları başta olmak üzere VDK’nın tüm komisyonları ve Vergi Müfettişleri açısından bağlayıcı hale gelmektedir ve onaylanan bu kararlar doğrultusunda işlem yapılması gerektiğini ifade etmek mümkündür.

Danıştay ise, Danıştay 3. D.’nin 02.06.2022 tarihli ve E.2022/873, K.2022/2695, Danıştay 4. D.’nin 11.10.2022 tarihli ve E.2019/9874, K.2022/5509, aynı tarihli ve E.2020/3, K.2022/5511 sayılı Kararları ile adat hesaplamalarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınması gerektiği, bu hesaplamada yine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının kısa vadeli avans işlemleri için belirlediği faiz oranının veya bankalarca TL cinsinden açılan kredilere uygulanacak ağırlıklı ortalama faiz oranının esas alınmasının mümkün bulunmadığı şeklinde görüşleri bulunmaktadır.

 

Bir diğer ifadeyle, Danıştayın emsal faiz  oranı olarak TCMB tarafından belirlenen, reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınabileceğine ilişkin çok sayıda yargı kararı var. Bu kapsamda, yeni tarihli yargı kararlarında bu yöndeki görüşlerin istikrar kazandığı ifade edilebilir.

• Bahsedilen her bir resmi oranın emsal niteliğine ilişkin olarak bir takım eleştiriler yöneltilebilmektedir. Emsal olarak alınacak değer, ilişkisiz kişiler arasında gerçekleşen, olayın özelliği ve standartlarını temsil eden karşılaştırılabilir bir değer olması gerekmektedir. Bu kapsamda, örneğin bankaların bankası olan TCMB’sının kıymetli evrak veya senetler ile yaptığı reeskont kredisi faiz oranları emsal niteliğini sağlamazken, yine VDDK tarafından mükellefler tarafından kredi kullanılmayan bankaların da dahil edildiği ortalama ticari kredi faiz oranları her bir mükellefin risk ve kredibilite durumları farklı olduğundan adil, yasal ve doğru bir sonuç vermeyecektir. Bu nedenle, kesin bir görüşe erişmek mümkün değildir.

• Yargı veya idare mercilerince “sabit bir görüşle” alınan bu kararların sorgulanan olayın “karşılaştırılabilir özelliklerini” (işlev, fonskiyon, risk, ekonomik koşullar vb) dikkate almadan, her konu ve olayda farklı risk ve işlevlerin olabileceği hususunu dikkate almadan uygulamaya yön veren bu kararların hatalı olabileceğini, her koşul ve durumda farklı emsallerin doğabileceğini, bir takım idari kararların gecikmeli alınmasının mükelleflerin emsal niteliği taşımayacağı, emsal niteliğinin idari bir otoritenin insiyafitine bırakılamayacağı, bu durumun güncel piyasa koşullarından farklı sonuçlara yol açabileceği veya verilerin eksik/hatalı veya gecikmeli yayımlanmasının ve diğer işleme ilişkin ayırtedici özelliklerin dikkate alınmadan karşılaştırılabilir veri/emsal niteliği kazandırılmasının hukuka uygun düşmediğini değerlendirmekteyiz.

Bilgilerinize Saygılarımızla Arz Olunur[2].